zondag 28 januari 2018

Oordeel


Ik moest lang nadenken over een vraag die me onlangs werd gesteld. “Waarom wil je mensen hun zekerheden ontnemen? Waarom spreek je over thema’s als "de hel" of "de Bijbel als Woord van God" of andere dingen die voor mij en anderen zo zeker zijn?“ Volgens mij kun je mensen geen zekerheden ontnemen, want wat zeker is, is niet te weerleggen. Dat is mijn korte antwoord. Mijn lange antwoord is dit:

Liefde en gerechtigheid

Ik was heel jong toen mijn zoektocht naar "liefde en gerechtigheid" begon. Ik was gefascineerd door woorden uit de bijbel die ik hoorde in de kerk: “Vergeld het kwade niet met kwaad, maar met het goede." En ook gefascineerd door de biografie van Gandhi, die ik las. Ik spreek nu over de tijd dat ik een jaar of tien, elf was. Ik dacht veel na over de vraag waarom kinderen gemeen deden tegen elkaar, pestten, andere kinderen buitensloten. Waarom mensen boos werden, geweld gebruikten. Over de waanzin van oorlog. Ik kwam er al vroeg achter dat mensen vaak hun gedrag rechtvaardigden. Kinderen zeiden dat iemand stonk, raar was of anders en voerden dat aan als rechtvaardige reden om iemand te pesten. Later ontdekte ik dat het in de “echte” wereld ook vaak zo werkte. Mensen verzonnen allerlei redenen om geweld, uitsluiting en onrecht goed te praten. En als puber kwam ik er achter dat het in de kerk, waar liefde het belangrijkste woord was, niet anders was. De strijd over het zegenen van homoseksuele relaties in onze kerk barstte los en ik zag mensen tegen elkaar schreeuwen, boos worden, elkaar met woorden om de oren slaan, en zichzelf rechtvaardigen in de naam van God.

Goed dat tot kwaad aanzet

Rohr schrijft in "De Goddelijke dans" dat het kwade vaak voortkomt vanuit ons verlangen naar het goede. We sluiten iemand buiten, omdat we daarmee iets op denken te lossen of denken God een plezier te doen. IS denkt dat ze Gods verlangen volgen door te moorden. In kerken waar ze vrouwen achterstellen of homoseksuelen buitensluiten denken ze dat ze God daarmee eren of gehoorzamen. Ons verlangen naar het goede en ons onvermogen het te bereiken, drijven ons tot het kwade. Denk aan de Farizeeërs. Zij dachten het goede te doen. Maar hun verlangen naar het goede dreef hen tot het kwade. Ze sloten mensen uit. Ze meenden soms zelfs te moeten moorden. Dat alles vanuit het verlangen naar het goede, naar wat zij dachten dat God goed zou vinden.

Oordelen

Al heel vroeg in mijn leven liep ik dus vast in de kerk. Ik zag in de kerk juist dat gebeuren waartegen Jezus ons waarschuwt: oordelen. Ik zag zoveel oordeel onder de noemer “uit liefde". “Uit liefde” sluiten we mensen buiten (bv. homoseksuelen). “Uit liefde” weren we mensen aan het avondmaal. “Uit liefde”. Je kunt ook lezen: “In Gods naam.” Gods naam die liefde is. Uit liefde denken we te mogen oordelen, in Gods naam. Dit is precies wat Rohr laat zien. Ons verlangen naar het goede, drijft ons tot het kwade. 

Oordeel uit liefde?

Oordeel en liefde sluiten elkaar uit, denk ik. Ik kan geen genoegen nemen met een geloof dat oordeelt "uit liefde". Ik kan het niet. Dat hele idee, dat we uit liefde mogen oordelen, is mijns inziens gebouwd op het idee dat God oordeelt. Als God oordeelt, dan mogen we dat oordeel gebruiken om anderen de maat te nemen, want daarmee doen we goed. Maar stel dat Jezus echt het beeld van God was? En dat Jezus niet kwam om te oordelen, maar om allen te redden? Allen. Dat is waarom ik zo bezig ben met die hel en die Farizeeërs in mijn blogs de laatste tijd. Niet om zekerheden van anderen weg te nemen. Dat kan niet. Zolang je ergens echt zeker van bent, laat je je door mij niet van je zekerheid afbrengen. Maar ik schrijf omdat wat Jezus zegt me fascineert. Omdat ik zoek naar hoe ik die weg in mijn leven vorm kan geven. Hoe kan ik leven zonder oordeel? Hoe kan ik leven vanuit de liefde?




Beeld van God

Gekomen om alle mensen te redden.... Je bent gered. Maar niet alleen jij. Alle mensen zijn gered*. Waarom dan die andere kijk op de hel? Omdat het niet God is die oordeelt, maar omdat wij dat zijn. Wat als God "te genadig" is in onze ogen? Als wij toch stiekem vinden dat je eerst wat moet doen voor Gods liefde? Je zonden belijden, je gedrag veranderen. Een Christen kan toch niet…..Een Christen moet wel geloven dat….God houdt van je, mits…..Wat als ons beeld van God fundamenteel fout is? Dat wij bedacht hebben dat Hij in zijn heiligheid oordeelt en vijanden verwoest en vóór òns is, maar tegen onze vijanden (of tegen iedereen die niet zo gelooft als wij)? Stel nu even, gewoon voor het gedachte-experiment, dat Jezus kwam om dat idee te corrigeren. Om niet Gods beeld over ons bij te stellen (God oordeelt en daar moeten we van gered worden), maar om ons beeld van God bij te stellen (wij hebben van God een oordelende, strenge, gewelddadige God gemaakt, naar ons beeld: voor wat hoort wat, wie fout doet, fout ontmoet). Stel dat dat laatste klopt en God werkelijk liefde is, God van zijn vijanden houdt, God niet gewelddadig is, niet straft, maar vergeeft en genade toont op een manier die wij ons niet voor kunnen stellen? En omdat we alleen maar kunnen denken vanuit vergelding, straf en "verdienen", we God ook naar dat beeld van straf en vergelding gemaakt hebben?

Angst die drijft tot het kwade

Ja, stel dat dat waar is. Dat God echt liefde is. Dat God echt genade is. Dat er echt geen duisternis in Hem is. En dat die goedheid zo overweldigend is voor ons, dat we dat niet durven geloven? “Liefde drijft angst uit.”, staat er in de Bijbel.  Wat als we ons uit angst vasthouden aan "wij" (gered) en "zij" (verloren)? Als we uit angst mensen buitensluiten (“God kan het toch niet echt goed vinden dat homoseksuelen elkaar lief hebben?”). Als we uit angst regels ("verkeersborden") neerzetten en vinden dat anderen tenminste aan die normen moeten voldoen om Gods genade en liefde te verdienen? Wat als angst ons drijft naar het kwade (oordeel), uit verlangen naar het goede?

Interpretatie

Wat als we Jezus’ woorden anders gingen lezen en interpreteren? En gingen kijken welk beeld van God Jezus ons wil leren? Ik ben me open gaan stellen voor een andere interpretatie. Ik was zo benieuwd wat er dan zou gebeuren. En ik heb daarin voor mezelf een antwoord gevonden op mijn eeuwige spagaat tussen liefde en oordeel: Liefde sluit oordeel uit. Je kunt niet oordelen uit liefde. Maar om dat te zien, moet je eerst gaan denken vanuit een ander beeld van God. Een beeld dat Jezus ons laat zien in zijn leven, preken en gelijkenissen. En misschien moet je wel eerst bij jezelf erkennen dat het kwaad in je voorkomt uit het verlangen naar het goede. Als ik kijk naar de keren dat ik mensen pijn deed, was dat bijna altijd omdat ik mijn mening juist vond, dat ik vond het recht aan mijn kant te hebben, dat ik vond dat ik het goed deed en naar verandering verlangde, naar een betere wereld. 

Bevrijdende liefde

Door de woorden van Jezus keer op keer te lezen en mezelf eraan te spiegelen, heb ik  bevrijdende liefde gevonden. Of beter: een weg er naar toe. Een weg waarop ik steeds meer zie dat ik er nog lang niet ben. Dat er meer vrijheid is, als ik meer in mezelf het kwaad erken dat uit mijn verlangen naar het goede voorkomt. Erken dat ik oordeel, op heel veel manieren.

Ik heb gemerkt dat voor veel mensen de liefde waaruit ik probeer te leven voelt als bedreiging. Want de veilige regels (of zekerheden) die anderen gebruiken als pijlers voor hun waarheid, zijn voor mij onbelangrijk geworden. Ik probeer te leven zonder "zekerheden". Zonder het idee dat mijn ideeën onfeilbaar zijn. Dat klinkt misschien doodeng. Dat is het eerst ook. Want er is geen "wij" en "zij" meer. Ik kan opeens niet meer iemand uit mijn clubje weren, omdat hij mijn "regels" niet volgt. Nee, want de enige regel die ik wil volgen is de liefde. En de liefde zegt dat ik van iedereen houd, zelfs mijn vijanden. De liefde zegt dat ik mezelf gevangen houd als ik niet vergeef. De liefde zegt dat iedereen goed is in de ogen van God, geschapen naar zijn beeld. Dat kwaad kan ontspringen als ik me niet in die stroom van liefde begeef. Maar dat Gods liefde voor mij niet verandert. De liefde zegt dat kwaad doen mezelf gevangen zet, me afhoudt van het ervaren van Gods liefde en dat zonde zichzelf straft. Maar God straft niet. Want Hij is genade. Hij is liefde. De liefde zegt dat oordeel me uit die stroom van liefde haalt en dat dat oordeel me dus zelf zal veroordelen. Dat ik gevangene word van mijn eigen oordeel. Zie je? Hoe meer ik de woorden van Jezus -oordeel niet- durf te volgen, hoe meer ik me beweeg in die stroom en hoe vrijer ik ben. Maar voor velen is die vrijheid aanstootgevend. De vrijheid om zonder oordeel, zonder het idee dat de ander moet veranderen, van mensen te houden. Alle mensen: homoseksuelen, Moslims, andersgelovigen, niet-gelovigen. Maar ook van moordenaars, alcoholisten, drugsverslaafden......

Aanstootgevend

Ik begrijp inmiddels hoe bedreigend, hoe aanstootgevend, mijn beeld van God -God is liefde- voor veel mede-christenen moet zijn. Het is een bedreiging voor hun zekerheden. Het is zo veilig als jij het goede gelooft (en een ander dus het verkeerde). Als jij zeker bent. En dat is nu precies wat de liefde niet is. Liefde is een risico. Het is de wet in je hart. Er is geen uitwendige zekerheid. Maar in jou is je ziel die vast zit aan God, waar God zelf in woont met zijn Geest. En als je daar gaat zoeken, en ontdekt dat je geliefd bent, dat God van je houdt, altijd al, dan zijn al die uitwendige zekerheden uiteindelijk overbodig. Dat is denk ik wat Paulus bedoelt met wet versus genade. En dat roepen we wel, maar ondertussen planten we toch graag een heleboel “verkeersborden”, geboden en verboden. Want die liefde is bedreigend. We kunnen er niet mee meten of oordelen. We willen toch graag regels om ons heilig te verklaren. Ja, liefde is risicovol. Het maakt je heel kwetsbaar. We bouwen liever muren voor onszelf en anderen. En planten er verkeersborden op. 

Roekeloos

Stel toch eens dat je je eigen muur kunt afbreken? Angsten kunt laten gaan? Oordelen niet meer nodig hebt? En dat je vanuit die liefde, vanuit de ziel kunt gaan leven? O ja, met vallen en opstaan. En vaak hopeloos falend. Niet risicoloos, vooral niet in deze wereld die helemaal gebouwd is op "voor-wat-hoort-wat", "je moet het wel verdienen", "we vergeven niet maar vergelden". Maar dat is denk ik precies wat er bedoeld wordt met "wij helemaal anders". Niet anders omdat we “ons hart aan Jezus hebben gegeven en nu gered zijn". Anders, omdat we "dwazen" zijn in deze maatschappij, omdat we het risico van leven vanuit de liefde willen nemen. Omdat mensen ons als bedreiging zullen zien voor hun stevig gebouwde muren. Omdat ze boos zullen worden op onze roekeloze vrijheid. 

Oordeel niet, maar heb lief

Daarom lijkt het als of ik "zekerheden" af wil nemen. Ik wil niemand zekerheden afnemen. Als je gelukkig bent achter jouw muur van geboden en verboden, laat ik je daar rustig zijn. En het is niet beter of slechter dan mijn geloof. Je bent gewoon ergens anders op je weg met God. En terwijl ik dat schrijf, realiseer ik me, dat het niet helemaal klopt. Impliciet kies je de weg die jou beter lijkt, anders zou je dat niet doen. Dus oordeel blijft iets waar we niet vanaf komen in ons verlangen naar het goede. Maar ik denk dat als we dat van onszelf kunnen zien, we al heel veel winst boeken. Als we kunnen zien dat welke weg we ook kiezen, we daarmee een oordeel vellen over de wegen die we niet kiezen. Dat elke weg een interpretatie is van Jezus woorden, een keuze is in hoe we naar de Bijbel kijken. En dat Jezus woorden “Heb je vijanden lief” ook daar betrekking op hebben. Heb ook de mensen lief die een andere weg kiezen dan jij. Daar ligt een enorme uitdaging. Oordeel niet, maar heb lief. 

Vrij

Ja, je bent vrij te geloven wat je wilt. Maar als je mensen daarmee pijn doet, dan neem ik die mensen in bescherming. In een wereld waar geoordeeld wordt, is het op sommige momenten onvermijdelijk dat er gekozen moet worden. Want de liefde kiest voor de zwakke, degene die buitengesloten wordt. De liefde kiest om mensen in de armen te sluiten, die lijden onder het oordeel van anderen. De liefde kiest om wie uitgesloten wordt erbij te halen. Wie nakomt gaat voorop. Dat is óók de weg van Jezus, die moest manoeuvreren in een wereld gebouwd op oordeel. Dat is ook denk ik wat bedoeld wordt met dat wie het goede nieuws niet aan wil nemen achtergelaten wordt. Overgeleverd aan hun eigen oordeel. Het goede nieuws is echt goed nieuws. Je bent gered! Er is geen oordeel, als je Jezus weg van liefde gaat! God houdt van je! Je bent een goede schepping! Je bent vrij! Vrij om lief te hebben zonder grenzen! 

*over wat ik onder “redding” versta, wil ik graag in een ander blog mijn gedachten schrijven

1 opmerking:

  1. Lieve Annemieke, Wat een prachtige en tegelijkertijd confronterende boodschap! Here Jezus help mij om niet zelf te oordelen, maar het enige rechtvaardige oordeel helemaal aan U over te laten omdat U ieders hart ten diepste kent. Help ons onze naasten en onze genadetrainers en zelfs onze uitgesproken vijanden lief te hebben dankzij Uw agapè liefde.

    BeantwoordenVerwijderen