dinsdag 25 april 2017

De eerste Bijbel

Een lang gekoesterde droom is dit jaar in vervulling gegaan. Ik ben een moestuin aan het aanleggen. Voor het raam kiemen zaadjes en staat het vol zaailingen. Ik heb het druk met zaaien, uitplanten, verpotten en schoffelen. Het moet door mijn ziekte allemaal in kleine stapjes. Elke dag een beetje. Maar ik ben trots dat er steeds meer plantjes de moestuin sieren. En omdat ik geen giftige bestrijdingsmiddelen wil gebruiken, is het zoeken naar een ecologisch evenwicht en optimaal gebruik van de grond. Veel afwisselen, rijtjes uitjes en prei tussen de kwetsbare plantjes, perkjes met bloemen er tussen voor de bijen en tegen verschillende soorten schadelijk ongedierten. Het intrigeert me mateloos. Het ontkiemen en groeien van de planten tot het moment dat er gegeten kan worden. En je kunt meer eten dan je denkt. Zo kun je het blad van bieten en radijs ook eten. En waar wij geen zin in hebben, dat eten onze cavia’s en ons konijn wel. Ook veel onkruid is eetbaar. Blaadjes van de paardenbloem, zevenblad en brandnetel bijvoorbeeld. 

Slakken

Soms verstoren de slakken de groei. Maar wat heet verstoren? Ik zat pas naar een slakje te kijken dat over mijn hand kroop. Nauwelijks voelbaar gleed het langs mijn vinger. Waarom zou ik boos worden als dit mooie creatuurtje mijn sla oppeuzelt? Waarom zou ik het vergiftigen? Het hoort toch bij de hele kringloop van de schepping?




De laatste tijd verdiep ik me wat meer in de Franciscaanse spiritualiteit. Ik ben er achter gekomen dat er voor de reformatie -die wij protestanten zo belangrijk vinden- al een hele wereld aan spiritualiteit en wijsheid bestond. Ik lees veel middeleeuwse teksten. Een tijd waar het verlichtingsdenken van de 18e eeuw nog geen rol speelde.

Franciscus van Assisi

Franciscus van Assisi leefde in de  12e eeuw en was de stichter van de kloosterorde van de Franciscanen. Overal waar Franciscus kwam, stichtte hij vrede. Hij leefde in grote verbondenheid met de schepping. De relatie schepper en Schepping heeft het karakter van liefde. In alles schepselen is een “spoor” van de Schepper aanwezig. Alle schepselen zijn broeders en zusters van elkaar, aldus Franciscus van Assisi. En ieder schepsel heeft God als beginsel. De mens neemt als beeld en gelijkenis van God een unieke positie in in de schepping. Hij moet het verantwoordelijk beheren. De mens mag echter geen misbruik maken van die macht. Heel de schepping is een manifestatie van God en van zijn liefde. En eindigt ook in God. 

Heelheid van de schepping, vrede en geweldloosheid gaan hand in hand bij de Franciscanen. Tenslotte zien we in elk mens, een schepsel van God, een broeder of zuster. We zien in elk mens (en dier en plant) een spoor van de Schepper. Hoe zouden we een mede-schepsel anders kunnen benaderen dan met liefde en vrede?

Eerste Bijbel

Franciscanen zien de schepping als oudste en eerste Bijbel. Alles wat Jezus ons leert, kun je ook vanuit de schepping leren. Ik vind dat een mooie gedachte die me ook dichterbij anders-gelovigen brengt. Die mij een stukje nederigheid leert als het om mijn woorden gaat. Als theoloog ben je snel gericht op woorden, preken, uitleggen en je eigen woorden en gedachten weer aanscherpen. Je verzandt snel in discussie over bijbelinterpretatie en hoe jij denkt dat het zijn moet. De laatste tijd probeer ik elke dag tijd te maken om de eerste Bijbel “te lezen”. Of wel in het weiland, ofwel in mijn tuin. Ik zoek de stilte en laat de schepping spreken. En ik ben er van gaan houden. Een theologie zonder woorden. Woorden die kunnen kwetsen. Woorden die vol zijn van onze eigen denkbeelden. Vergroeid met ons ego. Maar als de schepping spreekt, heb ik niets te zeggen. Ik ben er deel van. Onderdeel van de liefde van God. 

Graankorrel

Een van de allermooiste teksten in de Bijbel vind ik de tekst uit Johannes 12: 24. “Waarachtig, ik verzeker u: als een graankorrel niet in de aarde valt en sterft, blijft het één graankorrel, maar wanneer hij sterft draagt hij veel vrucht.” Jezus gebruikt hier de natuur om ons te leren. Eerst moet de graankorrel in de aarde vallen en sterven, alvorens het in het nieuwe seizoen kan ontkiemen en groeien en vrucht dragen. Zo moet elk van ons eerst sterven aan ons ik-gerichte denken, alvorens we kunnen gaan leven, echt leven, en vrucht dragen.


Een paar dagen geleden heb ik twee perkjes met graan ingezaaid, samen met korenbloemen en klaprozen en een bijenmengsel. In de zwarte aarde. Graan mocht niet ontbreken in mijn moestuin. Symbool van het sterven van ons ego. Symbool van nieuw leven, groei en vrucht dragen. De vrucht van de Geest: liefde, vreugde, vrede, geduld, vriendelijkheid, goedheid, geloof, zachtmoedigheid en zelfbeheersing. Het is allemaal te vinden als je de eerste Bijbel leest en koestert. 


Meer informatie over een theologie van vrede? Volg "Vrede preken" op Facebook.

zaterdag 22 april 2017

En God zag dat het goed was


“Deze heb ik voor jou geplukt”. Mijn bijlesleerling overhandigde me vrolijk een paardenbloem. Het maakte me blij. Iemand die voor mij speciaal een bloem had geplukt! Ik zette de bloem in een klein vaasje op tafel. ’s Avonds aan het eten zagen mijn kinderen het vaasje met de bloem. “Wie heeft jou zo’n lelijke bloem gegeven?”, wilden ze weten. Tja, het draait allemaal om perceptie. Met welke ogen kijk je naar die paardenbloem?



Genesis

Het laatste jaar ben ik met andere ogen de Bijbel gaan lezen en vooral het eerste bijbelboek Genesis. De schepping van hemel en aarde. “En God zag dat het goed was.” Wonderlijk mooi hoe God naar de aarde kijkt. Alles wat geschapen is, is goed. En de mens? Van de mens zegt Hij zelfs dat hij zeer goed is. 

"De mens is van nature slecht"?

De klassieke theologie berust op het feit dat de mens zondig, fout, ongehoorzaam en slecht is. Sommige kerken hebben daar zelfs hun speerpunt van gemaakt. Met als gevolg dat de kerk vaak een soort moraalridder is geworden met een uitgesproken oordeel over seksualiteit, geaardheid en hoe je je moet gedragen als christen. En we hebben het als christen druk om anderen de juiste moraal te leren en te meten langs de meetlat van onze overtuigingen. Sommige christenen gaan zelfs zo ver dat ze boodschappen ventileren als “Je kunt niet homo en christen zijn”. Ja, God houdt van je, mits je je wel gaat gedragen zoals wij.

Waar is toch die boodschap gebleven die God sprak: “En God zag dat het goed was”? Ja, natuurlijk ken ik het verhaal van Adam en Eva en de appel. Een verhaal waar de kerk een dogmatisch verhaal over erfzonde van gemaakt heeft. Erfzonde, een woord dat niet eens voorkomt in de Bijbel. Na Eva zijn we allemaal van nature slecht geworden. Het blijft voor mij toch een wonderlijk verhaal. 

Alternatieve uitleg

Pas las ik een alternatieve uitleg van het verhaal van Adam en Eva en de boom van kennis van goed en kwaad. De uitleg was deze: Vóór het eten van de appel zag de mens met Gods ogen. Ze zagen in alles van de schepping Gods inwoning. En ze zagen dat het goed was. Maar toen begon de mens te kijken met eigen ogen. Hij ging onderscheiden: Goed en kwaad. Precies, daar is het verhaal van de boom en de appel. De mens begon met oordelen. Hij kon niet meer met Gods ogen naar de schepping kijken, maar alleen nog met eigen ik-gerichte ogen. Hij wilde beter zijn dan de ander. Er kwam jaloezie. De mens begon zichzelf boven de ander te plaatsen. Ik doe het goed en jij niet. En met het oordelen kwam het geweld. De behoefte om een zondebok aan te wijzen als er iets mis ging. En zo komen we bij Kaïn en Abel. Misschien zijn we God niet kwijt geraakt omdat we zo slecht zijn, maar omdat we niet meer realiseren dat God ons goed gemaakt heeft. Omdat we altijd de neiging hebben naar de ander te kijken met onze oordelende ik-gerichte ogen en niet met Gods ogen?

Kijken met Gods ogen

In één alinea een hele alternatieve denkwijze uitleggen volstaat uiteraard niet. Maar deze uitleg raakt me. Waar ik heen wil is dit. Stel dat we terug konden naar het kijken met de ogen van God. Dat we de ik-gerichte ogen, die altijd de neiging hebben in goed en fout, beter en minder, mooier en slechter te zien, konden vervangen door de ogen van God. Dat we al wat leeft weer konden zien als datgeen waar God inwoning in heeft. Als we plant en dier en mens konden benaderen met de woorden “En God zag dat het goed was”. Hoe anders zouden we dan naar onze medemensen gaan kijken, als we allereerst het goede in hen konden zien? Hoe anders zouden we geloven als we niet meer de noodzaak voelden anderen langs onze moralistische geloofsmeetlat te leggen? Hoe anders zouden we leven als we anderen niet meer zouden benaderen vanuit onze eigen heiligverklaarde overtuigingen, maar allereerst konden benaderen vanuit Gods ogen? En God zag dat het goed was……


En de paardenbloemen....

Overigens ben ik een stuk liever geworden voor de paardenbloemen in mijn tuin. Waar ik ze eerst uitrukte als onkruid, laat ik ze nu groeien op de plaatsen waar ze me uit de weg staan als voer voor onze huisdieren. En God zag dat het goed was. Zelfs de paardenbloemen.



Meer weten over deze andere uitleg van het scheppingsverhaal en een theologie van vrede? Volg Vrede Preken op Facebook.

zondag 9 april 2017

Vliegen (2)

"Once you think you have got God in your pocket, that you understand the great Mystery, religion becomes arrogant and idolatrous: When we love our explanation of God more than falling in love with God." ~Richard Rohr

Het is alweer twee maanden geleden dat ik schreef dat ik "geestelijk wilde leren vliegen". Ik wilde leren in mijn hoofd boven de pijn te staan. Ik wilde de vreugde in mijn leven terug. Ik wilde weer dansen....Geestelijk, wel te verstaan. (Fysiek ook wel trouwens, maar dat is een ander verhaal.)

Vandaag deel ik een paar gedachten onderweg in mijn “vliegproces”:

Wij zetten beelden voor je neer als wanden;
Zodat al duizend muren rond je staan.
Want jou verhullen onze vrome handen,
Zodra onze harten voor je opengaan.
Rilke
....
Zij die jou zoeken, beproeven je.
En die jou vinden, zij binden je
aan beelden en gebaren.
Rilke

Ik was 21 toen ik "God vond". Een diepe geestelijke ervaring. En wat doe je dan? Je wilt meer, meer leren over God, meer weten van God, en je wilt je ervaringen verwoorden. Je zoekt in de kerk, bouwt op de ervaringen en woorden van anderen. Omarmt een leer. Studeert theologie.

Tot die dag komt, dat de bubbel van zeker weten en "zo is God" uiteenspat. Je er achter komt dat jouw vrome handen en vrome verhalen gaan over jouw God en jouw ideeën over wie God zou moeten zijn. En dan, dan sta je opeens met lege handen....

Lege handen. Het voelt ongemakkelijk. Leeg. Onrustig. Onbegrepen. Eenzaam. Verloren. Stil.

En in de stilte kom je keihard jezelf tegen. Je onmacht over je ziekte. Je onmacht om je eigen situatie te veranderen. Je pijn. Zowel fysiek als geestelijk. Je verdriet over een leven dat je niet zelf gekozen hebt en waar niemand je op heeft kunnen voorbereiden. En langzaam, heel langzaam, wordt de stilte echt stil. Eerst was ik stil bij het licht van een kaars. En langzaam vatte ik weer moed en begon de weilanden weer in te gaan en ving ik de stilte in mijn foto's. Ik liet me uitdagen om elke dag te gaan mediteren, beschouwen, God te zoeken, stilzittend op een stoel in de tuin. Staren naar bloemknoppen, slakjes en vlinders. Stilzitten is een kunst. Je hoofd stil krijgen nog een grotere kunst. Inmiddels kan ik zo stil zitten dat de vlinders soms op me landden. Maar er moet meer zijn dan dat. Een heel universum ligt verborgen in de stilte.



De stilte begint me vrij te maken van dikke muren. Begint verkrampte vrome handen open te vouwen. Duizend muren breek je niet in één dag af. Het is een levenslang proces, denk ik. Maar ik vond één ding terug. Mijn verliefdheid: Falling in love with God, om te spreken met de woorden van Richard Rohr.
Langzaam sla ik mijn vleugels uit. Als een kuiken dat voor het eerst gaat vliegen. Ik ga het leren. Ik wil het leren. Ja, het zal me lukken. 

Tenslotte nog woorden van Rumi, de Perzische dichter uit de 13e eeuw

Sterf in het diepst van deze nieuwe liefde.
Aan de andere kant begint je weg.
Word de hemel.
Zet de bijl in de gevangenismuur. Ontkom.
Loop naar buiten, als iemand
die plotseling in kleur wordt geboren.
Doe het nu. Je bent door dichte wolken omgeven.
Treed ongemerkt ter zijde. Sterf en wees stil.
Stilte is het zekerste teken dat je gestorven bent.
Je vroegere leven was een koortsige vlucht voor de stilte.
De zwijgende volle maan komt juist te voorschijn.


Wordt vervolgd….