Kunnen we leven met lijden?

If we are able to look deeply into our suffering and embrace it tenderly, great compassion can be born. ~Thich Nhat Hanh 

(Als we diep in ons lijden kunnen kijken en het teder kunnen omarmen, kan diepe compassie geboren worden.)

Ik las deze week op CIP het verhaal van Simon, die drie jaar na zijn genezing weer heel veel pijn heeft. Ook las ik de reactie van de voorganger van Simons gemeente. Het ging over “je genezing vasthouden” en dat het eigenlijk geen wonder was dat hij weer ziek was geworden, want hij kwam niet meer in de kerk en de vraag was eigenlijk of hij wel een echte gelovige was geworden. Zo verdrietig. Wat een oordeel. Ik heb er veel over nagedacht waarom mensen op deze manier om gaan met ziekte en lijden. Wat zorgt voor ons onvermogen om ziekte een plek te geven in onze theologie? Wat zorgt er voor dat we altijd een verklaring zoeken? 

Oplossingen

De laatste weken denk ik veel na over licht en donker, leven, liefde en lijden. Over hoe we aan alles in het leven een waarde toekennen. Goed of slecht. Makkelijk of moeilijk. Ik denk na over mijn weg die veel mensen “moeilijk” vinden. Sommige mensen hebben boosheid. Waarom geneest God je niet? Ze vinden het lastig om te gaan met mijn pijn. Proberen te zoeken naar oplossingen. Zijn er dan geen andere medicijnen die je kunt proberen en die beter helpen? Andere behandelmethodes? Heb je deze alternatieve genezer al geprobeerd? En vitamines, supplementen en kruiden? Toch nog een keer naar een gebedsgenezer? Of misschien toch nog wat sleutelen aan je geloof? Je hoeft tegenwoordig toch niet met pijn te leven met al die mogelijkheden?

Licht en donker

Wandelen is niet zo makkelijk meer. De afstanden worden steeds korter. Maar ik probeer elke week minstens één keer naar de weilanden te gaan en er naar de zonsopgang of zonsondergang te kijken. Ik wil het licht zien komen dat de dag laat ontwaken en de zon zien ondergaan die de nacht wakker kust. De overgang van nacht naar dag en van dag naar nacht geven een fascinerend kleurenspel in de lucht. Donker en licht gaan voorzichtig in elkaar over. Je kunt niet zeggen: “Nu is het moment dat het licht wordt” of “Nu is het moment dat de nacht valt.” Vele malen heb ik er al naar gekeken en niet één keer was hetzelfde. Het fascineert en helpt me na te denken over het leven.

Mag het leven lijden omvatten?

Vaak proberen we het leven te definiëren in goed en slecht. Het slechte mag er niet zijn en het goede omarmen we. Maar als er iets is wat mijn leven de laatste jaren veranderd heeft is het om te stoppen met alles wat ik onprettig vind te leggen langs mijn meetlat en te beoordelen als slecht. Als Christen zijn we vaak gewend om in licht en donker te spreken. Maar als we het donker in het licht brengen, dan is er geen duisternis meer. Ik vind dat een fascinerende gedachten. Als ik wat iedereen “donker” noem, in het licht kan zien, dan is het niet donker meer. Misschien horen donker en licht wel onafscheidelijk bij elkaar. Zit er onder het donker licht verborgen. We zijn ons leven gaan leven in afgescheiden componenten. Wat als we alles weer bij elkaar brengen? Als het leven lijden mag omvatten? Als het licht mag schijnen over het donker en licht weer opgaat in de nacht? Wat als de nacht ons geen angst meer aanjaagt?

De laatste tijd ben ik langzaam mijn angst voor het donker kwijt geraakt en kan ik zowel dag als nacht omarmen. Het is één geheel. Daarom houd ik zo van de zonsopgang en zonsondergang. Er is geen duidelijk scheiding. Het is één geheel. Donker en licht, dag en nacht. Ze horen bij elkaar.

Acceptatie of fatalisme?

En dat gaf eindelijk ruimte om mijn ziekte te accepteren als een deel van mijn leven. Niet goed, niet slecht. Gewoon als iets dat er is. Acceptatie is voor mij aanvaarden van het leven zoals het is. Nu, op dit moment. Rust en vrede hebben met het hier en nu. Acceptatie is voor mij iets heel anders dan fatalisme, doemdenken. Acceptatie is vreugde vinden in wat nu is. Leven op dit moment. Het moment nemen zoals het is. Dat geeft vrede. Rust. Vreugde. Het geeft ruimte om te genieten. Om niet constant bezig te zijn met hoe het leven zou moeten zijn, hoe het anders zou moeten, hoe het beter zou kunnen, wat er moet veranderen om mijn leven goed te maken. Leven op het moment betekent vreugde vinden in het hier en nu, ondanks dat er vast zaken zijn die je anders zou willen. Fatalisme echter is leven naar een doemscenario. "Mijn leven is niet te dragen, mijn leven wordt niets en het kan ook niets worden met die ziekte." Acceptatie is dan ook iets wezenlijk anders dan fatalisme.

Geen zorgen voor morgen

Ook de Bijbel spreekt over leven in het moment. “Maak je dus geen zorgen voor de dag van morgen, want de dag van morgen zorgt wel voor zichzelf. Elke dag heeft genoeg aan zijn eigen last.” Mattheüs 6:34. Het is nota bene een deel van de Bergrede, van Jezus’ belangrijkste rede. Ik heb vaak met deze tekst geworsteld. Ik heb wel zorgen voor morgen. Totdat ik deze zienswijze ontdekte: het verleden is geweest. Dat was relevant toen dat het nu was. De toekomst wordt pas echt als het het nu is. Waar het om gaat is te leven in dit moment. Dat is wat is, wat echt is. Je leven niet te laten beheersen door wat gisteren was of morgen zal komen. Maar om dat moment nu bewust te beleven met heel je hart en je ziel en je verstand. Want dat is wat je gegeven wordt. Dit moment. Leef!

Wishful thinking of hoop?

Lijden ontkennen, wegdenken of verstoppen onder kreten als “God wil je gezond”, valt volgens mij onder de noemer niet leven in de realiteit van het nu. Wishful thinking. Je vastklampen aan een toekomst om het heden te ontkennen. Dat is iets anders dan hoop. Hoop berust op de goedheid en genade van God vandaag, of mijn wensen nu uitkomen of niet. Dat is iets heel anders.* Dat is een geestelijke “oplossing”: Een geheeld leven (leren) leiden in een ziek lichaam. Ik denk, dat er veel te weinig gezocht wordt naar die “oplossing”. Mensen leren om te leven met het lijden. Op een gezonde manier. Leren om innerlijke vrede te vinden.  Het gaat er om, denk ik -in mijn geval- je ziekte te omarmen. Niet als iets goeds, of als iets kwaads, maar als iets dat er is in je leven. En als iets dat je ook iets over het leven kan leren. In plaats van er tegen te strijden, te kunnen aanvaarden dat het er is. Er niet bang voor te zijn. En zolang het er is te leren dat vanuit modder de lelies groeien. Vanuit de diepte van ons lijden, leren we ook schoonheid te ontdekken. Het leert ons met andere ogen naar de wereld te kijken. Naar het nu. Met bewogenheid, compassie en liefde.

Hier en nu

Ik vind het inspirerend dat Jezus ons leert in het heden te leven. Vandaag heeft genoeg aan zichzelf. Gods goedheid is hier en nu. Kijk naar de vossen, kijk naar de mussen, kijk naar de lelies op het veld. Heb je naaste lief. Vergeef. Heb je vijanden lief. Doe goed. Vergeld geen kwaad met kwaad. Het lijkt alsof wij Jezus’ boodschap zijn gaan uitleggen als iets voor later (-als we in de hemel komen dan….-), terwijl Jezus ons zegt nu aan de slag te gaan. Dan wordt het Koninkrijk van God zichtbaar.

Een "genezen" leven leiden

Door mijn denken te verleggen van de toekomst naar het heden, elk moment te zien als heilige grond, ben ik mijn leven weer gaan waarderen. Hoezeer mijn leven voor de meeste mensen dan ook verre van ideaal lijkt. Nee, fysiek gezien is mijn leven misschien niet ideaal. Maar daar komt weer ons dualistisch denken om de hoek, dat mijn ziekte als verkeerd bestempelt. Ik ben ziek. Dat is een gegeven. Niet positief niet negatief. Het is er. Maar mijn leven is goed. Ik leef in Gods liefde, in genade. Elk moment is heilig. Er is vrede in me. Ik voel me weer mens sinds ik elk moment bewust ben gaan leven en genieten. Ik denk, dat je “genezen” kunt leven, in een ziek lichaam. Maar helaas is dat niet het soort genezing dat voor de meeste mensen telt. Misschien is dat wel de ziekte van de wereld. We kunnen niet leven en omgaan met het lijden en tevreden zijn met het nu.  

*Bovenstaand blog schreef ik naar aanleiding van een inspirerend stukje op het Facebook van Brad Jersak:

The difference between *wishful thinking* (denial) and *faith/hope* is that wishful thinking convinces itself of a particular (positive) imagined future outcome while hope rests in the goodness and grace of God for today, whether or not my wishes come true.

The difference between *fatalism* and *acceptance* is that fatalism resigns itself to a particular (negative) imagined future while acceptance acknowledges what is right now and rests in the grace of God for today, whether or not my fears come true. 

Living one day at a time and being present to the moment are popularly called 'mindfulness' now, which gets dismissed by some Christians as 'new age' or Buddhist. 

But really it's all there in Matt. 6 in the Sermon on the Mount. I'll quote Jesus in the King James, just because it's funny how they translated it:

Matt. 6:34 "Take therefore no thought for the morrow: for the morrow shall take thought for the things of itself. Sufficient unto the day is the evil thereof."